Pakistan và Sri Lanka đã cùng bắt tay nhau trong một mối quan hệ song phương mới thông qua việc hưởng lợi từ di sản Phật giáo chung.
Cho đến khi kết thúc cuộc chiến của Sri Lanka với phiến quân Những con hổ Tamil hồi giữa năm 2009, mối quan hệ này dựa trên sự hỗ trợ quân đội của Pakistan cho chính phủ Sri Lanka. Tuy nhiên, một định hướng văn hóa rõ rệt đã không xuất hiện trong chính sách ngoại giao của Pakistan với Sri Lanka. Năm 2007, cuốn sách Buddhist Gandhara – History, Art and Architecture (tạm dịch: “Phật giáo Gandhara – Lịch sử, Nghệ thuật và Kiến trúc”) được viết bởi nhà âm nhạc học, khảo cổ học người Pakistan, Ihsan H Nadiem, đã được dịch sang tiếng Sinhala (của Sri Lanka).
“Phật tuyệt thực” ở Bảo tàng Lahore được cho là có niên đại ở thời kì Gandhara, một trong số nhiều di vật – di tích Phật giáo mà các đại biểu Sri Lanka đã viếng thăm.
Sau đó, năm 2009, Cao ủy Pakistan Seema Baloch đến Sri Lanka, làm hồi sinh những mối liên hệ cổ xưa của Pakistan với thế giới Phật giáo này (tức Sri Lanka), với ý định giới thiệu cho công chúng Sri Lanka sự đa dạng khảo cổ học, mỹ học và văn hóa của quốc gia láng giềng (tức Pakistan).
Muhammed Daud Ehtisham, năm 2010 là tùy viên báo chí và là người đam mê văn hóa chính yếu ở Cao ủy Pakistan, đã dẫn đầu việc định hình một giai đoạn mới của mối quan hệ Pakistan – Sri Lanka, mở rộng mối quan hệ này bằng những sáng kiến liên quan đến nghệ thuật và văn hóa.
Năm 2016, Ehtisham đã biên soạn một ấn phẩm có tên Majestic Pakistan (tạm dịch: “Pakistan tráng lệ”) và được xuất bản bằng 3 ngôn ngữ ở Sri Lanka: tiếng Anh, tiếng Sinhala và tiếng Tamil. Ông cho rằng những nỗ lực này sẽ giúp phá vỡ những khuôn mẫu về Pakistan bằng cách đưa ra những cái nhìn cơ bản về cảnh quan và văn hóa Pakistan với một phần riêng biệt dành cho các di tích Phật giáo và sự liên quan khảo cổ học của chúng.
Trong số những di tích Phật giáo nổi tiếng được đề cập trong ấn phẩm này có Takht-i-Bahi, một phức hợp tu viện cách Peshawar 80km. Khu di tích này được khai quật đầu thế kỉ 20 và nằm trong danh sách Di sản Thế giới của UNESCO. Mohra Muradu, một tu viện ở thế kỉ thứ 3 ở Taxila, cũng là một di tích khác được đề cập trong cuốn sách của Muhammed Daud Ehtisham.
Tháng tư năm nay, Ehtisham đã tổ chức một tour tham quan dành cho các học giả và tu sĩ Sri Lanka đến các di tích Phật giáo Gandhara ở Taxila. Ông cũng đã thu thập nhiều di vật Đức Phật để tổ chức một cuộc triển lãm kéo dài một tháng ở Sri Lanka nhân sự kiện Vesak – lễ hội kỉ niệm sự ra đời, đắc đạo và viên tịch của Đức Phật.
Cuộc triển lãm đã thu hút hơn 9 triệu tín đồ Phật giáo ở Sri Lanka. Triển lãm nuôi dưỡng hình ảnh được định hướng bởi Pakistan, gắn liền với sự đánh giá cao Phật giáo của họ bằng cách thúc đẩy hòa hợp liên tôn giáo giữa các Phật tử Sinhala và cộng đồng thiểu số Hồi giáo ở đất nước này.
Chuyến thăm kéo dài một tuần của đoàn đại biểu Phật giáo gồm 40 thành viên đến Taxila do phát ngôn viên của Quốc hội Sri Lanka, Karu Jayasuriya và Bộ trưởng Tư pháp, Sasana Wijeyadasa Rajapakshe, dẫn đầu. Đây là một bước đi quan trọng trong lịch sử quan hệ giữa hai quốc gia.
“Phái đoàn Sri Lanka đã viếng thăm một số di tích Phật giáo ở Mardan, Takht-i-Bahi, Swat và Lahore. Họ cũng đã đến thăm một số bảo tàng ở Taxila và Peshawar, nơi có một số di tích quý hiếm nhất của Phật giáo. Chuyến thăm này sẽ đẩy đến một bước tiến dài trong việc thúc đẩy mối quan hệ Pakistan và Sri Lanka”, ông Ehtisham hy vọng.
Thông cáo báo chí gần đây do Đại sứ quán Pakistan công bố đã giới thiệu với công chúng Sri Lanka về một Pakistan khoan dung, đánh giá cao quá khứ của đất nước, không phân biệt ranh giới tôn giáo. Thông cáo đã thừa nhận rằng Phật giáo đã lan rộng hơn 1000 năm từ thế kỉ thứ 2 trước công nguyên đến thế kỉ 10 sau công nguyên trên lãnh thổ ngày nay là Pakistan.
Thông cáo báo chí nhắc lại kỷ nguyên mà Taxila, Swat, Peshawar và Charsadda đóng vai trò là những trung tâm quan trọng của văn hóa, thương mại và học thuật. Hàng trăm tu viện và stupa đã được xây dựng cũng như xuất hiện nhiều trung tâm chế tác nhiều tác phẩm điêu khắc Gandhara độc đáo.
Năm nay, 2016, hai nước cũng đã phát hành ca khúc tình bạn Pakistan – Sri Lanka, và sau chuyến thăm của Giám đốc Khảo cổ học (Sri Lanka), tiến sĩ Fazal Dad Kakar đến Sri Lanka vào năm 2011, Ehtisham lý giải rằng, ông đã có thể thiết lập một mạng lưới với các nghệ sĩ, bộ trưởng và học giả Sri Lanka đối với niềm đam mê văn hóa và nghệ thuật của ông.
Các tặng phẩm từ bộ sưu tập Gandhara cá nhân của Ehtisham đối với gian trưng bày của Pakistan tại Bảo tàng Phật giáo Quốc tế ở Kandy được giới văn hóa Sri Lanka đánh giá cao như một nỗ lực của Pakistan để giới thiệu Phật giáo như một phương tiện thúc đẩy hợp tác với Sri Lanka.
“Chúng tôi đã nỗ lực rất nhiều trong vòng sáu năm qua để đưa Pakistan đến gần hơn với người dân Sri Lanka và để khuyến khích du lịch văn hóa giữa hai quốc gia”, Ehtisham chia sẻ.
Khi Sri Lanka và Pakistan tiến hành thắt chặt quan hệ song phương trong tương lai, các mối liên hệ văn hóa đã được thiết lập giữa hai quốc gia đem lại một cơ sở vững chắc để khám phá những lộ trình mới trong lĩnh vực du lịch và thương mại dựa trên cơ sở văn hóa.
Dân Nguyễn
(Dịch từ Dawn)
