Ngài là Thái tử, tên Sĩ Đạt Ta
Có mẹ có cha, giống như mọi người.
Mẹ là hoàng hậu, Thánh mẫu Ma Da
Đức vua Tịnh Phạn, là cha của Ngài.
Ngày rằm tháng tư, Thái tử ra đời
Sinh xong bảy ngày, hoàng hậu sanh thiên.
Kế mẫu em bà, thay chị nuôi con
Đến khi khôn lớn, vua cha cưới vợ.
Công chúa xinh đẹp, Da Du Đà La
Tánh nết hiền hòa, con vua Thiện Giác.
Thật là xứng đôi, trai tài gái sắc
Tuy sống giàu sang, trong cảnh huy hoàng.
Một hôm Thái tử, dạo chơi bốn cửa
Tìm hiểu sự sống, dân tình ra sao?
Thấy cảnh người già, thân hình tiều tụy
Đi đứng khó khăn, gối mỏi lưng còng.
Rồi thấy người bệnh, nằm rên một chỗ
Tâm thần bấn loạn, đau khổ não nề.
Lại thấy một người, ruồi bu kiến đậu
Nằm yên một chỗ, chẳng còn biết chi.
Thái tử buồn rầu, thấy cảnh đau thương
Mới hỏi Sa Nặc, vì sao như thế?
Sa Nặc trả lời, dạ thưa Thái tử
Sinh già bệnh chết, chẳng chừa một ai?
Rồi đến bữa khác, Thái tử dạo tiếp
Thấy một Sa Môn, đạo cao đức trọng.
Đi đứng khoan thai, dáng người thoát tục
Ngài mới hỏi rằng, vì sao đi tu.
Dạ thưa Thái tử, cuộc sống tu hành
Ngày ăn một bữa, vừa đủ nuôi thân.
Mỗi ngày quán chiếu, sự sống thế gian
Mọi vật vô thường, có gì luyến tiếc?
Buông xả tất cả, để được an lạc
Tu hành như thế, mới thật là vui!
Thái tử nghe qua, lòng mừng vô hạn
Từ đây về sau, tìm ra manh mối.
Mới trình vua cha, cho con xuất gia
Làm hạnh khất sĩ, rày đây mai đó.
Trên cầu Thành Phật, dưới độ chúng sinh
Thoát khỏi khổ đau, sinh già bệnh chết?
Khi nghe như thế, đức vua Tịnh Phạn
Lòng buồn rười rượi, không biết làm sao?
Vua cha mới nói, ta chỉ mình con
Kế thừa ngai vị, đến già rồi tu?
Thái tử thưa cha, giờ này còn trẻ
Không chịu lo tu, đến lúc tuổi già.
Thói quen tham đắm, dính mắc lâu ngày
Làm sao buông xả, sân giận si mê?
Thái tử thưa rằng, xin cha hoan hỷ
Cho con xin hỏi, bốn điều tâm quyết.
Nếu cha giải được, con xin ở lại
Kế thừa ngôi vua, trị vì thiên hạ.
Làm sao cho con, trẻ mãi không già?
Làm sao cho con, sống đời không bệnh?
Làm sao cho con, sống hoài không chết?
Làm sao cho con, thoát khỏi sinh tử?
Đức vua Tịnh Phạn, nghe con nói thế
Trong lòng đau khổ, chẳng biết làm sao!
Giải đáp thắc mắc, cho con tỏ tường
Nên đành chấp nhận, Thái tử xuất gia.
Về phần vợ nhà, Thái tử thuyết phục
Da Du Đà La, vui vẻ nuôi con.
Đến khi khôn lớn, tiếp bước theo ta
Sống đời thoát tục, rộng độ quần sanh.
Công chúa Đà La, hoan hỷ vô cùng
Vì tròn tâm nguyện, cứu độ chúng sinh.
Sắp xếp mọi việc, Thái tử lên đường
Mùng tám tháng hai, vượt thành xuất gia.
Thời gian năm năm, cầu đạo hai thầy
Chẳng chứng giải thoát, nên đành rút lui.
Thái tử nghe đâu, lối tu khổ hạnh
Có thể chứng đạt, Niết-bàn vô sanh.
Sáu năm khổ hạnh, quyết tâm hành trì
Đến khi thân thể, còn xương bọc da.
Thái tử ngất xỉu, nằm bên vệ đường
Thiếu nữ chăn bò, động lòng thương xót.
Dâng cho bát sữa, chàng liền tỉnh ra
Mới ngồi quán chiếu, biết mình đã sai.
Từ nay xả bỏ, cực đoan hai đầu
Quay về trung đạo, tâm thần sáng trong.
Để không lỗi đạo, tu hành xưa nay
Ngài liền phát nguyện, dưới cội Bồ-đề.
Ta đây dù có, tan xương nát thịt
Nếu không thành đạo, thà chết chỗ này.
Sau bốn mươi chín, ngày đêm miên mật
Ngài đã thực chứng, Niết-bàn giải thoát.
Không còn khổ đau, luân hồi sống chết
Năm ấy nhằm ngày, tám tháng mười hai.
Sau khi giáo hóa, bốn mươi chín năm
Mười lăm tháng hai, Ngài nhập Niết-bàn.
Mọi người mới hỏi, lấy ai làm thầy
Phật dạy bốn chúng, lấy giới làm đầu.
Siêng tu thiền định, sáng soi chính mình
Buông xả hai bên, thành tựu giải thoát.
Nghe vẻ nghe ve, nghe vè nghe vẻ…
Ai biết hành trì, phước huệ song tu
Tu hạnh Bồ-tát, chứng thành Phật quả.
Chẳng cầu Tây phương, ba cõi sáu đường
Ngay nơi cõi này, cứu độ quần sanh.
Để trả ân nghĩa, tội lỗi nhiều đời
Tu theo hạnh nguyện, Bồ-tát Quán Âm.
Cứu khổ ban vui, tốt đạo đẹp đời
Tứ chúng nghe xong, thảy đều hoan hỷ.
Phát nguyện vâng lời, tu giới định tuệ
Từ bi hỷ xả, cứu độ chúng sinh.
Dìu dắt mọi người, đền trả bốn ân
Cho đến khi nào, thành Phật mới thôi.
Bốn chúng đồng tu, hãy nghe cho rõ
Tự mình thắp lên, ánh sáng trí tuệ.
Chứ đừng van xin, cầu cạnh bên ngoài
Không khéo vô tình, phỉ báng pháp ta.
Người đủ niềm tin, quay lại chính mình
Sống đời giải thoát, an vui lâu dài.
Đức Phật Thích Ca Mâu Ni xuất thân là một Thái tử, tên Sĩ-Đạt-Ta, dòng họ Cồ Đàm, Vương tộc Thích Ca, thuộc đẳng cấp Sát-Đế-Lợi, con vua Tịnh Phạn và hoàng hậu Ma-Da.
Ngài sinh vào ngày rằm tháng tư năm 624 trước tây lịch (theo Nam tông) mùng tám tháng tư (theo Bắc tông) tại vườn Lâm-Tỳ-Ni, nước Ca-Tỳ-La-Vệ. Thái tử Sĩ-Đạt-Ta và công chúa Da-Du-Đà-La có một người con trai tên là La-Hầu-La.
Khi phước duyên hoàn mãn, Đức Phật đã 80 tuổi. Ngài quyết định nhập Niết Bàn tại rừng Sa-La ở xứ Câu–Ly, cách thành Ba-La-Nại chừng 120 dặm. Lúc ấy là ngày rằm tháng hai âm lịch năm 544 trước công nguyên.
Thích Đạt Ma Phổ Giác
